اقتصاد دانش بنیان دیجیتال

به گزارش مركز روابط عمومي و اطلاع رساني معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، سال 1397 با تمام رخدادهاي و رويدادهاي متنوعي كه در دل خود داشت به روزهاي پاياني نزديك مي‌شود. اين پايان سرآغاز فصلي نو از حركت و ايجاد شتاب در پيشبرد امور و انجام فعاليت‌هاي و كاركردهاي مختلف است. حوزه علم و فناوري كشور و متعاقب آن بخش فناوري اطلاعات و اقتصاد ديجيتال كشور نيز در اين فرايند گذار يك‌ساله با حركتي رو به پيشرفت سال 97 را پشت سر گذاشته و اميد است تا در سال آتي با عنايت به ماموريت‌ها و وظايف تعيين شده و همچنين با توجه به وظيف سنگيني كه در شرايط تحريم برعهده بخش اقتصاد ديجيتال و فضاي مجازي كشور نهاده شده است، بتوان با حركت رو به جلو دستاوردهاي ارزشمندي براي كشور و ملت عزيز ايران اسلامي به ارمغان آورد.

در گزارش حاضر بخشي از اقدامات انجام گرفته در حوزه اقتصاد ديجيتال و فضاي مجازي و هوشمندسازي كشور بيان شده است.

تغيير ستاد توسعه فناوري اطلاعات، ارتباطات و فضاي مجازي به ستاد توسعه فناوري‌‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي
در سال 97 مهمترين تغيير در عرصه ستاد فناوري اطلاعات و ارتباطات و فضاي مجازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري را بازتعريف ماموريت اين ستاد در آذر ماه 1397مي‌توان دانست. تعريف جديدي كه با تغيير نام ستاد به ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي همراه شد.

ستاد توسعه فناوری‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی در راستای تحقق بخشیدن به اهداف و مأموریت‌های معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حوزه اقتصاد دیجیتال تشکیل شده است. از آنجایی که یکی از اهداف معاونت علمی و فناوری، شکل‌دهی به زیست‌بوم نوآوری شرکت‌های نوپا در زمینه‌های فناورانه مختلف است، اهم فعالیت‌های ستاد نیز در همین راستا و به منظور ایجاد این زیست‌بوم در حوزه مربوطه تعریف می‌شود.

بنابراين گزارش و بر اساس مطالعات آسیب‌شناسي که در خصوص اکوسیستم نوآوری و استارتاپی کشور انجام شد، دو مسئله عدم توجه به حوزه‌های نیازمحور و عدم بهره‌گیری از توانمندی‌های فناورانه و آینده‌محور، به عنوان دو چالش عمده اکوسیستم‌هاي اين حوزه که منجر به ایجاد چرخه‌های معیوب شده‌اند، شناسایی شدند. اغلب ایده‌ها و فعالیت‌های اکوسیستم حال حاضر بر روی فعالیت‌های خدماتی مانند فروش، حمل‌ونقل و غذا به‌صورت آنلاین متمرکز شده‌اند و با توجه به موفقیت چند شرکت در این حوزه‌ها، اغلب افراد جدیدی که تمايل دارند وارد اکوسیستم استارتاپی شوند به همین حوزه‌ها وارد می‌شوند. این موضوع باعث مي‌شد تا از يك‌سو نرخ شکست در این حوزه‌ها بالا رفته و از سوی دیگر منجر به سرخوردگی کارآفرینان شود و در كل باعث کاهش اثرات اقتصادی و ایجاد اشتغال در اکوسیستم شود. بنابراين ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازي با هدف توسعه اکوسیستم اقتصاد دیجیتال، با سه مأموریت اصلی شامل تقویت اکوسیستم موجود با رویکرد رگولاتوری، زیرساختی و میانجیگری، متنوع‌سازی اکوسیستم با رویکرد فناوری-محور و آینده-محور و متنوع‌سازی اکوسیستم با رویکرد نیازمحور و مسأله‌محور، فعاليت خود را آغاز كرد.

با توجه به گستردگی موضوعات قابل تعریف ذیل مفهوم کلی اقتصاد دیجیتال و همچنین محدودیت‌های اجرایی ستاد، به منظور تحقق مأموریت‌های تعریف شده، ستاد ناگزیر از تعریف اولویت‌هایی در هریک از این مأموریت‌ها بوده است. به همین دلیل حوزه‌های دارای اولویت مربوط به هر یک از مأموریتها تعیین شدند.

حوزه‌های تمرکز بر اکوسیستم موجود
علاوه بر رویکرد توسعه‌محور، ستاد اقتصاد دیجیتال، از اکوسیستم موجود غافل نشده و تلاش كرد تا با بهره‌گیری از ابزارهای موجود، چالش‌ها و موانع پیش روی فعالان اکوسیستم موجود را مرتفع سازد. حوزه‌هایی که در این بخش به عنوان اولویت ستاد شناخته می‌شوند شامل مواردي چون كسب و کارهای الکترونیکی موجود، سخت‌افزارهای الکترونیک، میکرو الکترونیک و ارتباطات و فناوری اطلاعات و نرم‌افزار و امنیت فضای تبادل اطلاعات هستند.

اولویت‌های فناوریمحور و آیندهمحور
     فناوری‌هایی که در این بخش به عنوان اولویت‌های ستاد انتخاب شده‌اند، فناوریهای نوظهوری هستند که بر اساس پیش‌بینی مؤسسات بزرگ دنیا، در 5 سال آینده فراگیر خواهند شد. از میان خیل عظیم فناوری‌هایی که احتمالاً تا چند سال آینده شکل‌دهنده اصلی اکوسیستم‌های مختلف صنعتی و کارآفرینی خواهند بود، فناوری‌های شامل هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، داده‌های بزرگ و پردازش ابری، زنجیره‌های بلوکی، فناوری‌های هوشمندسازی و نسل چهارم صنعتی و واقعیت افزوده و واقعیت مجازی، به عنوان اولویت‌ها و نقاط تمرکز ستاد، انتخاب شدند.
 
اولویت‌های نیازمحور
در سال‌های اخیر با توسعه اکوسیستم کارآفرینی شرکت‌های نوپا در ایران و افزایش تعداد اين شرکت‌ ، زمینه ایجاد اشتغال و به ظهور رسیدن ایده‌های نوآورانه فراهم گردیده است. هم‌اکنون که این پارادایم جدید خلق ثروت در حال رشد است و از نوپایی خارج شده، نیازمند متنوع‌سازی و تمرکز بیشتر بر حوزه‌های جدید است.  حوزه‌های دارای اولویت در این بخش بر اساس مطالعات مختلف صورت گرفته و همچنین براساس نظرات خبرگان حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فناورانه شامل سلامت دیجیتال، کشاورزی دیجیتال، اقتصاد چرخشی دیجیتال، نوآوری‌های اجتماعی دیجیتال، گردشگری دیجیتال و شهر هوشمند و حمل و نقل هوشمند هستند.

برنامه‌هاي ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي
ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي مبتنی‌بر اولویت‌های معرفی شده فوق، برنامه‌هایی را برای تحقق مأموریت‌های خود تدوین کرده است. با توجه به نیازسنجی‌های صورت گرفته و همچنین نظرات خبرگان، سه سطح اصلی برای شکل‌دهی به برنامه‌های ستاد در نظر گرفته شدند كه اين سه سطح شامل موارد زير بودند.

پرورش نیرو و استعداد انسانی مناسب جهت توسعه حوزه‌های اولویت‌دار
 برنامه‌های ارائه شده در این سطح، نه تنها می‌توانند یکی از بزرگترین مشکلات و معضلات اکوسیستم در زمینه کمبود نیروی انسانی مناسب را حل کنند، بلکه امکان بهره‌گیری از این نیروهای انسانی پرورش یافته در سازمان‌های خارج از اکوسیستم و یا یه عنوان فری‌لنسر در بازارهای داخلی و بین‌المللی نیز وجود خواهد داشت. همچنین با ارائه برنامه‌های حمایتی در این سطح در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، دانش ضمنی مطلوبي در کشور ایجاد خواهد شد.

حمایت از شکل‌گیری استارت‌آپ‌ها در حوزه‌های اولویتدار
یکی از مهمترین دلایلی که امروزه استارت‌آپ‌های معدودی در حوزه‌های 12 گانه مورد اشاره فوق وجود دارند، کمبود نهادهایی است که به صورت تخصصی در این حوزه‌ها ورود پیدا کرده باشند. بنابراین در این سطح، برنامه‌هایی ارائه شده‌اند که چه از منظر علمي و دانشگاهي و چه از منظر بازار، شرایط را برای خلق استارت‌آپ‌ها فراهم خواهند کرد. 

کمک به رشد و بزرگ شدن استارت‌آپ‌ها
کمبود نهادهای مالی که به صورت تخصصی بر روی استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند، یکی از مشکلات مهم فعالان در این حوزه‌هاست. بنابراین ارائه برنامه‌های حمایتی در این سطح هم، از طریقی دیگر می‌تواند به شکل‌گیری و بهبود عملکرد اکوسیستم‌ها کمک کند.

با حمایت کارگروه سلامت الکترونیک ستاد توسعه فناوری اطلاعات ارتباطات و فضای مجازی معاونت علمی؛ رویداد ملی استارتاپ ویکند سلامت الکترونیکی، به‌عنوان یک رویداد مهم نوآورانه و کارآفرینانه با محوریت فناوری اطلاعات در حوزه سلامت نخستین رویداد استارت آپ ویکند سلامت الکترونیکی به‌منظور ارائه خدمات سلامت در بستر فضای مجازی و فنّاوری‌های نوین برگزار می‌شود.

حمايت از نخستين رویداد ملی استارت آپ ویکند سلامت الکترونیک
نخستين رویداد ملی استارت آپ ویکند سلامت الکترونیک  با حمایت کارگروه سلامت الکترونیک ستاد توسعه فناوری اطلاعات ارتباطات و فضای مجازی معاونت علمی، به‌عنوان یک رویداد مهم نوآورانه و کارآفرینانه با محوریت فناوری اطلاعات در حوزه سلامت و به‌منظور ارائه خدمات سلامت در بستر فضای مجازی و فنّاوری‌های نوین در خرداد ماه 1397 برگزار شد.

امضاي تفاهم‌نامه همكاري مشترك معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري و سازمان تامين اجتماعي
25 تيرماه 1397 با پيگيري‌هاي ستاد توسعه فناوري‌ اطلاعات، ارتباطات و فضاي مجازي، تفاهم‌نامه همكاري مشترك در خصوص توسعه کسب‌وکارهای مبتنی بر فن‌آوری اطلاعات در حوزه خدمات بیمه و سلامت کشور امروزدر نشستي مشترك به امضاي معاون علمي و فناوري رييس جمهور و مديرعامل وقت سازمان تامين اجتماعي رسيد.


حمايت از شركت‌هاي فناور و دانش‌بنيان در دهمين نمايشگاه معرفي فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري كشور
با حمايت و اقدامات و تمهيدات اتخاذ شده ستاد توسعه فناوري اطلاعات، ارتباطات و فضاي مجازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، فضاي مناسبي جهت حضور شركت‌هاي فناور در دهمين نمايشگاه معرفي فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري كشور (Kiah Invex 2018) با هدف معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بورس، امور بانکی، بیمه و خصوصی‌سازی و حمايت از شركت‌هاي خلاق،‌ فناور و دانش‌بنيان در آبان ماه 1397 انجام گرفت.

نشست ستاد توسعه فناوري اطلاعات، ارتباطات و ‌فضاي مجازي و منطقه ويژه اقتصادي پيام
نشست مشترك کارگروه امنیت فضای تبادل اطلاعات ستاد فناوري اطلاعات، ‌ارتباطات و فضاي مجازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري و منطقه ویژه اقتصادی شرکت خدمات هوایی و منطقه ویژه اقتصادی پیام، با هدف بررسي فرصت‌هاي همكاري و تعامل دو و چندجانبه در حوزه فضاي تبادل اطلاعات در آبان ماه 1397 در محل فرودگاه و منطقه ویژه پیام برگزار شد.

تفاهم‌نامه همكاري مشترك ستاد و دانشگاه علوم پزشكي ايران
در بهمن ماه 1397، تفاهم‌نامه همكاري مشترك در زمينه راه‌اندازي مركز شتابدهي و نوآوري سلامت الكترونيكي بين دانشگاه علوم پزشكي ايران و ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري به امضاي مهدي محمدي دبير ستاد فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي و جلیل کوهپایه زاده رييس دانشگاه علوم پزشكي ايران رسيد.

اهداف اين تفاهم‌‌نامه مشترك شامل برنامه‌ريزي بلندمدت راهبردي، ميان مدت و كوتاه مدت براي ارتقاي توانمندي‌هاي توليد، صادرات و توسعه بازار داخلي محصولات و خدمات در كسب و كارهاي مبتني‌بر فناوري اطلاعات در بخش سلامت با رويكرد ارتقاي سطح كيفي و كمي سلامت مردم، افزايش دسترس پذيري و دقت در ارائه خدمات جامع سلامت، ساماندهي، هماهنگي و اجراي حمايت اثربخش و هدفمند از كسب و كارهاي مبتني‌بر فناوري اطلاعات در حوزه سلامت،‌هدفمندي حمايت‌هاي دولت از تجاري‌سازي محصولات و خدمات كسب‌وكارهاي مبتني‌بر فناوري اطلاعات در حوزه سلامت با رويكرد فراهم‌سازي بستر رقابت‌پذير كردن شركت‌ها و رقابت‌پذير شدن محصولات و خدمات توليدي در بازارهاي داخلي و خارجي، برنامه‌ريزي براي تنظيم و پياده‌سازي سطح استانداردها و ارتقاي مستمر كيفيت و سلامت محصولات و خدمات حوزه سلامت در كسب و كارهاي مبتني‌بر فناوري اطلاعات و برنامه‌ريزي براي ايجاد نظام رتبه‌بندي و ارزيابي مستمر كسب‌وكارهاي مبتني‌بر فناوري اطلاعات در حوزه سلامت و محصولات و خدمات آنها در حوزه سلامت است.

تفاهمنامه همكاري سه‌جانبه بين ستاد، شرکت هاب و سازمان فناوري اطلاعات

در بهمن ماه 1397 نيز با انجام پيگيري‌هاي لازم تفاهمنامه همكاري سه‌جانبه بين ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري، شرکت هاب و سازمان فناوري اطلاعات به امضاي مهدي محمدي دبيراین ستاد ، امير ناظمي رييس سازمان فناوري اطلاعات و محمدرضا سوهانيان مديرعامل  شرکت هاب رسيد.

ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري با امضاي اين تفاهمنامه به دنبال استفاده از توان و ظرفيت مجموعه‌هاي فعال در حوزه اقتصاد ديجيتال در قالب همكاري‌هاي مشترك به منظور ارتقاي دستاوردها و عملكردهاي اين بخش و حمايت هرچه بيشتر از شركت‌هاي دانش‌بنيان، خلاق  فناور در كشور است.

تفاهمنامه همكاري ستاد و دانشگاه علوم پزشكي مشهد

همچنين در روزهاي پاياني بهمن 1397 نيز تفاهم‌نامه همكاري ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري و دانشگاه علوم پزشكي مشهد به منظور تحقق سياست‌هاي كلان جمهوري اسلامي ايران در حوزه علم و فناوري و تحقق حمايت از كالاها و خدمات ملي و دانش بنيان در حوزه سلامت دیجیتال در شرق كشور به امضاي مهدي محمدي دبير اين ستاد و محمدرضا دارابي معاون آموزشي دانشگاه رسيد.

اولین رویداد نوروز نوآوری

همانطور که در برنامه‌های ستاد مورد اشاره قرار گرفته است، یکی از اهداف کلیدی برنامه‌های ستاد، افزایش آگاهی عمومی و تخصصی در حوزه دیجیتال است. رویداد نوروز نوآوری یکی از مجموعه برنامه‌هایی بود در 14 اسفند ماه و در روزهاي نزديك به فرارسيدن سال 1398، با هدف آگاهی بخشی عمومی در زمینه اقتصاد دیجیتال و با موضوع محوری متنوع‌سازی اکوسیستم استارت‌آپی و نوآوری کشور همزمان با مراسم اختتامیه ششمین دوره جایزه ملی مدیریت فناوری و نوآوری در سالن همایش‌های شهید قندی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزار شد. در اين برنامه كه بازتاب مطلوبي نيز در رسانه‌هاي كشور به همراه داشت تلاش شد تا از تمام بازیگران اکوسیستم‌ها، نماینده‌ای در برنامه حضور داشته باشد. در اين برنامه يك روزه بخش نخست به مبحث متنوع‌سازی اکوسیستم اختصاص يافت دارد و با برگزاري یک پانل، دو سخنرانی و 3 ارائه، وضعیت فعلی اکوسیستم از منظر تنوع حوزه‌ها و همچنین چالش‌های پیش روی اکوسیستم برای متنوع‌سازی حوزه‌های فعالیت‌های استارت‌آپی و نوآورانه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

مهدی محمدی دبیر ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی به عنوان سخنران اصلی این همایش، موضوع محوری رویداد نوروز نوآوری امسال را کنکاش و بررسی قرار داد و به چرایی اهمیت این موضوع برای دولت، نحوه تبدیل این موضوع به یکی از برنامه‌های اصلی ستاد و همچنین برنامه‌های دولت برای متنوع‌سازی اکوسیستم، پرداخت.

همچنين شوان صدرقاضی كه به عنوان پژوهشگر در مرکز مطالعات اقتصادی اجتماعی در نوآوری و توسعه دانشگاه سازمان ملل فعالیت می‌کند در اين مراسم اهمیت اجتماعی و اقتصادی نوآوری‌های اجتماعی را تبيين كرد. وي همچنين تجربیاتی از نحوه رویکرد استارت‌آپ‌های موفق فعال در این حوزه در اروپا و جهان و فرصت‌های استارت‌آپی موجود در حوزه نوآوری‌های اجتماعی را بيان كرد. 

در مراسم نوروز نوآوري سه مجموعه موفق که مسیر رشد استارتاپی را برای پیشرفت و توسعه خود انتخاب کرده‌اند هم در این همایش فرصت حضور و ارائه تجربیات پيدا كردند. مجموعه همتک، به عنوان یک شتابدهنده در حوزه هوش مصنوعی، مجموعه پداسیس که دستاوردهای قابل توجهی در حوزه سلامت داشته و همچنين استارتاپ پاکزی، به عنوان یکی از چند استارتاپ موفق در زمینه مدیریت پسماند در این رویداد حضور پيدا كردند.

جایزه ملی مدیریت فناوری و نوآوری

بخش دوم این برنامه، به مراسم اختتامیه ششمین دوره جایزه ملی مدیریت فناوری و نوآوری اختصاص پيدا كرد جایزه ملی مدیریت فناوری و نوآوری، با هدف ارتقای عملکرد و قابلیتهای فناورانه و نوآورانه بنگاه‌های فعال در داخل کشور و استفاده از نتایج این فناوری و نوآوری در سطح جامعه و بازار كه از سال 1391 هر ساله برگزار می‌شود به منظور ارزیابی بنگاه‌ها، دربرگيرنده دو بخش اساسي در قالب عوامل توانمندساز و نتايج است.

امسال نیز در مراسم اختتامیه این جایزه، مصطفی بغدادی، دبیر انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران و دبیر کمیته ارزیابی جایزه ملی مدیریت فناوری و نوآوری، بیانیه اختتامیه را قرائت کرد. در این بیانیه، نحوه عملکرد دبیرخانه جایزه در سال گذشته، تعداد بنگاه‌های شرکت‌کننده و همچنین جایزه‌های اخذ شده، مورد اشاره قرار گرفتند. در ادامه مراسم نيز مهدی محمدی به عنوان رییس دبیرخانه علمی و اجرایی جایزه، ضمن ارائه تحلیلی در خصوص نتایج بدست آمده در جایزه امسال، برنامه‌های جایزه در سال آینده را تشریح كرد.

در طراحی مراسم امسال، پنلی طراحی شده است تا در آن نمایندگانی از بازیگران مختلف اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور در خصوص نحوه سیاستگذاری نوآوری در کشور بحث و تبادل نظر کنند. امیر ناظمی معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رییس سازمان فناوری اطلاعات، به عنوان دبیر این پنل با مهدی الیاسی معاون سیاستگذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، به عنوان نماینده بخش سیاستگذاری، علی وحدت رییس هیأت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان نماینده بخش سرمایه‌گذاری و یک نفر از فعالان بخش خصوصی گفت و گو و تبادل نظر كردند.

در پایان اين مراسم، نتایج حاصل از ارزیابی ارزیابان جایزه، در قالب اهدای تندیس به شرکت‌هاي برگزیده ارائه شد. 

ستاد توسعه فناوري‌هاي حوزه اقتصاد ديجيتال و هوشمندسازي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري در سال 1397 تلاش كرد تا با توليد محتواي علمي در قالب گزارش‌هاي و يادداشت‌هايي با موضوعات متنوع در راستاي اهداف و ماموريت‌هاي تدوين شده، گامي در جهت ارتقاي سطح علمي و معلوماتي و اطلاع رساني به جامعه در حوزه عملكردي خود بردارد اميد است تا اين روند در سال 1397 همچنان و با توان بيشتري ادامه يابد./
پايان پيام